اطلاعات عمومی خیار
1.1 زادگاه خیار
به احتمال زیاد خیار برای نخستین بار از هند (کوهپایه‌های هیمالیا) یا برمه، جایی که از نظر تنوع گیاهی و میوه‌ها بسیار غنی است سرچشمه گرفته است. این منطقه حداقل به مدت 3000 سال زیر کشت خیار بوده است و پس از آن از هندوستان به سرعت به چین گسترش یافت و از سوی یونانیان باستان و رومیان نیز بسیار مورد استقبال قرار گرفت. رومی‌ها در مواقع لزوم از روش‌های مصنوعی بسیاری نیز برای رشد خیار استفاده می‌کردند تا در خارج از فصل میوه دهی هم بتوانند این میوه را در اختیار امپراتور تیبریوس قرار دهند.
کلمبوس، خیار را به همراه بسیاری دیگر از انواع سبزیجات وارد دنیای جدیدی کرد. او در سال 1494 آن را در هائیتی و جزایر دیگری کشت داد. 
بیشتر انواع خیارهایی که امروزه وجود دارند حداقل 400 سال پیش شناخته شده بودند. انواع امروزی این میوه از خیارهای ضخیم، کوچک و پهن گرفته تا گونه‌های بزرگ گلخانه‌ای انگلیسی که اغلب به طول دو فوت نیز می‌رسند متغیرند. 

1.2 رده بندی گیاهی

خیار (نام علمی: Cucumis sativus L.) متعلق به خانواده Cucurbitaceae یا کدوییان یکی از مهم‌ترین خانواده‌های گیاهی است. Cucurbitaceae از 90 جنس و 750 گونه تشکیل شده است و جنس  Cucumis شامل حدود 40 گونه مختلف از جمله سه گونه مهم قابل کشت (یعنی C. anguria L. (خیار قلمی هند غربی)، C.sativus (خیار) و C.melo L. (خربزه)) است.
از سایر گیاهان زراعی مهم در خانواده Cucurbitaceae می‌توان به هندوانه (Citrullus vulgaris Schrad)، خربزه تخم قندی (Cucumis melo L.) کدو و کدو حلوایی (Cucurbita pepo L.، C.mixta Pang.، C. moschata Poir. و C. maxima Duch.)، لوفا (Luffa cylindrical Roem) اشاره کرد. کدو برگ انجیری (Cucurbita ficfolia Bouche) نیز معمولا کشت داده می‌شود که به عنوان یک گیاه مقاوم به بیماری در پیوند زدن ریشه با خیارهای گلخانه‌ای از اهمیت زیادی برخوردار است. 

1.3 خواص سلامتی و مواد مغذی موجود در میوه خیار
 

جدول 1.1: ارزش غذایی 100 گرم خیار خوراکی
 

وجود مقادیر بالای آب در خیار آن را به یک ادرار آور خوب تبدیل کرده است و علاوه بر این، با توجه به این که این میوه از خاصیت سم زدایی و پاک کنندگی برخوردار است موجب از بین رفتن مواد زاید انباشته شده در بدن و سموم شیمیایی نیز می‌شود. خیار باعث از بین رفتن اسید اوریک می‌شود که این خاصیت برای افرادی که از آرتروز رنج می‌برند مفید است. پوست غنی از فیبر و سطوح بالای پتاسیم و منیزیم در آن به تنظیم فشار خون و تقویت اثر بخشی مواد مغذی کمک می‌کند. همچنین مقادیری از منیزیم که در خیار وجود دارد باعث آرامش اعصاب و ماهیچه‌ها می‌شود و گردش خون را بهبود می‌بخشد. 

1.4‌  مشخصات گیاه شناسی خیار

گیاه خیار، یک گیاه یک ساله با ساقه رونده، زبر و پیچشی است که می‌تواند روی داربست یا هر تکیه‌گاه دیگری رشد کند و با ساقه‌های نازک و مارپیچی شکل خود به دور آن بپیچد. این گیاه دارای برگ‌های بزرگ، زبر، کرک دار و مثلثی شکل است که یک سایبان را در بالای میوه تشکیل می‌دهند و همچنین گل‌های زرد رنگ دارد که غالبا نر و ماده هستند. گل‌های ماده با تخمدان متورمی که در قسمت پایه دارند و در نهایت به میوه خوراکی تبدیل می‌شوند قابل تشخیص هستند.
میوه: خیار از نظر گیاه شناسی نوعی سته طویل و استوانه‌ای شکل است. اندازه، شکل و رنگ آن نیز با توجه به رقم متفاوت است (شکل 1.1). در میوه نارس آن کلروفیل موجود در سلول‌های زیر اپیدرم موجب سبز شدن پوسته می‌شوند اما پس از رسیدن به رنگ شیری درمی‌آید. لایه اپیدرمی ممکن است مناطق تکثیر یافته‌ای (زگیل مانند) نیز داشته باشد که هر یک از آن‌ها دارای یک تریکوم (کرک‌های تیز) هستند. قسمت گوشتی میوه (سه حفره‌ای) دارای بافتی نرم است که دانه‌ها در داخل آن قرار گرفته‌اند. خیارهای معمولی (خیارهای دانه‌دار) حاوی دانه‌های واقعی هستند در حالی که خیارهای انگلیسی در دو نوع بدون دانه (خیار بدون دانه) و دانه آتروفیکی که به سختی قابل تشخیص‌اند وجود دارند. خیارهای معمولی، کوچک (حدود 25-15 سانتی متر) و معمولا استوانه‌ای شکل هستند. پوست ضخیم این نوع خیار، سبز پررنگ و دارای خطوط سبز روشن است که سطح خشن آن از تریکوم‌های محکمی پوشیده شده است. پوست از نظر طعم تلخ است و به راحتی هضم نمی‌شود به همین دلیل لازم است که قبل از خوردن گرفته شود. خیار انگلیسی طویل (25-20 سانتی متر) و استوانه‌ای شکل است ودر انتهای ساقه یک گردن کوتاه و باریک دارد. سطح نسبتا صاف این خیار دارای چین و چروک‌های جزئی است. پوست نازک آن رنگ سبز یکنواختی دارد و طعم تلخی نمی‌دهد؛ بنابراین قبل از خوردن نیازی به پوست کندن ندارد. میوه خیار مانند دیگر کوکوربیتاسه‌ها به خاطر مقدار زیاد آب که حدود 95 درصد وزنش را تشکیل می‌دهد مورد توجه قرار گرفته است. 
ریشه: گیاه خیار از یک سیستم ریشه‌ای عمودی تشکیل شده است که می‌تواند تا 1 متر عمق داشته باشد. به طور کلی سیستم ریشه گسترش یافته اما کم عمق است؛ بسیاری از انشعابات افقی ریشه به شکلی وسیع و سریع گسترش می‌یابند و شبکه متراکمی از ریشه‌ها را تشکیل می‌دهند که بیش از 30 سانتی متر خاک را اشغال و معمولا دورتر از ساقه گسترش پیدا می‌کنند. در نهایت برخی از ریشه‌های جانبی به سمت پایین رشد پیدا می‌کنند و سیستم جدیدی از ریشه‌های جانبی را به وجود می‌آورند که با افزایش سن گیاه جایگزین ریشه‌ اصلی می‌شوند. علاوه بر این هنگامی که پایه گیاه با خاک پوشانده شده باشد و از نظر رطوبت در شرایط مطلوبی قرار داشته باشد ریشه‌های هوایی به راحتی از هیپوکوتیل و گره‌های ساقه به وجود می‌آیند. 
برگ: هر یک از برگ‌های بزرگ و ساده (20-10 سانتی متر در خیارهای معمولی، 20-40 سانتی متر در خیارهای بدون دانه) روی دمبرگ‌های بلندی (20-7 سانتی متری) قرار گرفته‌اند و دارای 5 پهنک زاویه‌دار هستند که پهنک مرکزی بزرگ‌ترین آن‌ها است و تریکوم‌های بسیاری روی سطح آن را پوشش می‌دهند. در هر یک از 3 تا 5 گره اولیه یک پیچک ساده بدون انشعاب از پایه دمبرگ رشد می‌کند. پیچک‌های حساس ساقه‌هایی که نمی‌توانند به جایی متصل شوند را قادر می‌سازند تا از گیاهان یا اشیا دیگر بالا بروند. نوک یک پیچک با لمس هر تکیه‌گاه مناسب به دور آن می‌پیچد و سپس بقیه پیچک‌ها به همین صورت به دور آن می‌پیچند و گیاه را به سمت تکیه‌گاه می‌کشانند. 
ساقه: در هر برش عرضی از ساقه 10 دسته آوندی که در دو حلقه مرتب شده‌اند قابل مشاهده هستند. دسته‌های آوندی کوچک‌تر (5 عدد اول) در حلقه بیرونی واقع شده‌اند و دسته‌های آوندی بزرگ‌تر (5 عدد باقیمانده) حلقه داخلی را تشکیل می‌دهند.
جوانه: ساقه اصلی گیاه خیار در ابتدا به صورت مستقیم شروع به رشد می‌کند اما پس از آن به حالت خزنده روی سطح زمین به رشد خود ادامه می‌دهد. جوانه زنی گیاه آن از نوع سمپودیال است (به این معنی که یک جوانه جانبی از هر گره رشد می‌کند سپس نقطه اصلی رشد جا به جا می‌شود و بعدی با فرض موقعیت در طرف مقابل برگ قرار می‌گیرد). جوانه‌های جانبی از گره‌های محور اصلی به وجود می‌آیند که هر کدام از آن‌ها نیز می‌توانند جوانه جانبی ثانویه خود و... را داشته باشند.  به طور کلی تمام ساقه‌ها دارای کرک و سطح مقطع زاویه دار هستند، پس از رسیدن ممکن است تو خالی به نظر برسند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند به صورت مستقل در قسمت گره‌ها برگ‌هایی به وجود بیاورند.

 

برای مطالعه سایر مطالب در رابطه با گیاه خیار به لینک‌های زیر مراجعه کنید:

برنامه کوددهی خیار

کاشت و پرورش خیار گلخانه‌ای

انواع خیار

مراحل رشد خیار

سمیت مواد مغذی در پرورش خیار گلخانه‌ای

نقش پتاسیم در تغذیه خیار

آموزش کامل کاشت خیار گلخانه‌ای

تاثیر مواد معدنی در رشد خیار